Ścieżka pana Kota [M]

Aylya

Nigdy się nie tłumacz. To, co miało zostać napisane, znajduje się pod tytułem.
Oto opowiadanie.

Ścieżka pana Kota
(pięciopiętrowe szaleństwo z parterem i poddaszem)

Szare, śniące miasteczko, pomarańczowa, szumiąca trawa, zielone, grzmiące niebo.
Na horyzoncie majaczy wieża – baszta zamku jak popiół.
Dziewczynka w błękitnej, szeleszczącej sukience biegnie przez brukowany, milczący plac, a każdy jej krok dudni. Słyszy krople deszczu uderzające o ziemię dźwięcznie niczym woda skapująca na dno jaskini: kap… kap…
Dziewczynka biegnie, zmierzając do odcinającej się od zielonego nieba wieży – morskiej latarni. Nie zwalnia, nic jej nie goni. Odprowadzają ją spojrzenia starców, siedzących na ławkach wokół placu. Wszyscy są szarzy i trzymają łokcie na kamiennych szachownicach. Pachną starością i miodem z zatęchłych, domowych spiżarni. Szachy poruszają się bez pomocy ich pomarszczonych dłoni. Dziewczynka słyszy ciężkie oddechy starców i widzi ich blade twarze z oczami, które są ogromne, czarne i nieruchome. I w ogóle nie błyszczą – jak matowe szkice.
Dziewczynka biegnie albo frunie.
Dziewczynka jest już coraz bliżej wieży – więziennej twierdzy, dlatego bez słowa mija chór dzieci w długich płaszczach i z kokardami we włosach lub pod szyją. Te dzieci mają blade twarze i ogromne, czarne, nieruchome oczy. Pachną miodem, bo które dzieci pogardziłyby słodyczami? Balansują na pochylonym płocie jak szereg czarnych wron, trzymają parasolki i kraczą zamiast śpiewać.
„Ktoś tu zmierza do wieży, ktoś nie wierzy, że leży!”
Wybuchają śmiechem, który unosi się w górę jak trzepoczące skrzydłami gołębie. Dziewczynka nie zatrzymuje się, by ich posłuchać i biegnie dalej, prosto do wieży – pustynnego meczetu.
Deszcz kapie nachalnie i dziewczynka czuje w powietrzu zapach mokrej sierści. Gdy mija ją czerwony kot o oczach jak kamienie, ona jest już zbyt daleko, by go dostrzec.
Biegnie do wieży – starej kamienicy.
Biegnie lub frunie.

*

Wszystko zaczyna się od snu.
Gdyby ktoś zapytał mnie o koncepcję stworzenia świata, opowiedziałabym o istocie starszej niż czas, śniącej nas wszystkich od zarania dziejów. Nie wiem jak wy, ale ja lubię wierzyć, że to, co mnie otacza, nie dzieje się naprawdę. Chcę wierzyć, że koniec nadejdzie bezboleśnie – że będzie przebudzeniem istoty starszej niż czas. Jest coś krzepiącego w myśli, iż w jednej chwili rozpłyniemy się w świetle dnia i popadniemy w zapomnienie, wyparci ze świadomości stwórcy przez widok poranka za szybą. Chcę, by istota zobaczyła w oknie las, ogród lub łąkę. Chcę, żeby wyszła na powietrze. Koniec ludzkości kontra brzozowy zagajnik, różany krzew, chwiejące na wietrze maki – to nie cynizm, to oczyszczenie.
Odbiegam jednak od tematu.
Wszystko zaczyna się od snu – ta historia nie jest wyjątkiem. Dawno temu, jako mała dziewczynka, śniłam o bieganiu. Oczywiście, bieg sam w sobie nie jest niczym zaskakującym; również w sferze urojeń mnóstwo ludzi pokonuje schody, ulice, chodniki i lasy w ciągu kilku godzin nocnych. Czasami coś ich goni, a czasami nie. Ja sama biegałam bez przerwy – i nie tylko po korytarzach, klatkach schodowych i ścieżkach, ale też dachach, chmurach, powierzchni stawu i morskim dnie. Tego ostatniego obawiałam się najbardziej – ciśnienia, głuchej ciszy, pustki, gdzie nie docierają promienie słońca, za to czają się stworzenia z innego świata, pamiętające dni, o których możemy tylko snuć legendy i mity. Wolałam wspinać się po drabinie do nieba, mijając chmury. Zresztą zostało mi to do teraz.
Te sny to jedyne, co pamiętam ze swojego dzieciństwa. Ale prawdziwie ważne w moich nierzeczywistych biegach było to, że rankiem nigdy nie znajdowałam się tam, gdzie zasnęłam. Zdarzały mi się przebudzenia w parku, nad jeziorem, a nawet na drzewach. Mogę tylko podejrzewać (gdyż nie pamiętam tego, nic a nic), że szukałam później domu, gdziekolwiek się znajdował. Czasami lubię dopowiadać sobie zmartwienie rodziny. Jej niestety też nie pamiętam.
Nie zrozumcie mnie źle – nie jestem ofiarą wypadku, która swego czasu uderzyła się w głowę, a przynajmniej nic mi o tym nie wiadomo. Po prostu moja pamięć działa wybiórczo – bardziej wybiórczo niż jakakolwiek inna. Mogę pamiętać wydarzenia bardzo dokładnie i z fotograficzną precyzją, ale większość, niestety, zapominam. Nie pytajcie, jak mi na imię.
W każdym razie jestem prawie pewna, że gdy zaczęłam budzić się z dala od własnego pokoju (biegałam czy też latałam przez sen?), zawsze odnajdywałam dom, by do niego wrócić. Z czasem jednak to się zmieniło – może oddaliłam się od niego tak bardzo, że nie potrafiłam znaleźć drogi powrotnej, a może już wtedy moja pamięć była wybiórcza i któregoś rana zapomniałam czego szukać i w którą stronę się kierować. Wtedy rozpoczęło się błąkanie we mgle. Tak sądzę.
Czy, błądząc, wciąż śniłam? Jestem przekonana, że tak. Każdego rana budziłam się w nieznanych mi miejscach. Kiedyś jednak musiało się to skończyć – zwłaszcza że wędrówki przez sen męczyły mnie tak samo jak te na jawie.
Nadeszło przebudzenie. To jak ostateczny koniec prologu (wszystko zaczyna się od snu) i początek zupełnie nowego rozdziału. Któregoś rana otworzyłam oczy i rozejrzałam się po jasnym pomieszczeniu z ciężkimi meblami i spadzistym stropem. Leżałam na łóżku, które skrzypiało przy każdym moim poruszeniu, a tuż obok, na taborecie, siedział mężczyzna o siwiejących włosach, spalonej słońcem twarzy i uważnym spojrzeniu.
– Jesteś w Kamienicy, na poddaszu. I możesz tu zamieszkać – powiedział, uprzedzając moje pytania. Były to pierwsze słowa, jakie od niego usłyszałam, a szybkie przejście do sedna, bez banalnych zagajeń („O! Obudziłaś się!”), zrobiło na mnie duże wrażenie. Tak zaczęło się moje życie w Kamienicy.
– Kim pan jest?
– Możesz nazywać mnie panem Kotem. Mieszkam na pierwszym piętrze. Na pierwszym piętrze, nie parterze; tam znajdziesz tylko różne starocie. Przyjdź, jeśli będziesz czegoś potrzebować. – Nie zapytał, jak mi na imię. Może nie uważał tego za istotne, a może wiedział – lepiej niż ja – że nie pamiętam.
Skinęłam głową, a on wstał i ruszył w stronę wyjścia. Ubrany w czerwoną koszulę i z nieruchomymi oczami poruszał się trochę jak kot.
Pomyślałam, że ma w twarzy coś dziwnego i że jest czerwonym kotem o oczach przypominających kamienie.
A potem pokręciłam głową, nie mając pojęcia, skąd u mnie to nietypowe porównanie.

*

Im bliżej wieży – baszty zamku jak popiół, morskiej latarni, więziennej twierdzy, pustynnego meczetu i kamienicy, tym słabiej czuć zapach słodkiego miodu. Słodki miód prawie już nie drażni gardła dziewczynki, która zatrzymuje się przed bramą otaczającą wieżę. Brama jest żelazna i miękka, oddycha miarowo i dziewczynka nie chce, boi się przejść na drugą stronę. Nie można przechodzić przez coś, co żyje.
– Przechodzisz? – pyta czerwonosierstny kot, niezauważenie towarzyszący jej przez całą drogę.
Dziewczynka przygląda mu się uważnie, a on mierzy ją spojrzeniem kocich oczu jak kamienie. Milczą, wsłuchując się w oddech bramy, krakanie dzieci balansujących na płocie, westchnienia starców, deszcz i postukiwanie szachowych figur, przesuwających się o kolejne pola do przodu.
– Masz coś dziwnego w twarzy, czerwony kocie z kamiennymi oczami.
– Ja nie mam twarzy, idiotko, jestem kotem. Przechodzisz?
– Po co?
– Nikt nie lubi stać w miejscu. Każdy w końcu idzie do przodu, czasami w górę, czasami w dół. Tylko niektórzy są wiecznie „i chciałabym, i boję się”. Tacy z nich, rozumiesz, „niprzypiąłniprzyłatał”. Filozofuję, a nie mam nawet porządnego audytorium – Czerwonosierstny kot wywraca oczami, a one toczą się jak kamienie.
– Co jest za bramą? – pyta dziewczynka.
– Kamienica. Nazywa się Kamienica, bo to całkiem niezłe imię dla kamienicy.
– Czym jest brama?
– Światem.
– A Kamienica?
– Światem wewnątrz świata. Możesz tam żyć, a ja będę cię obserwował kamiennymi oczami. Choć, oczywiście, uznasz, że to ty obserwujesz mnie.
– Co mnie tam czeka?
– Spokój. Przyjaźń. Magia obłoków, fantasmagorie. A potem już tylko popiół.
Dziewczynka przechodzi przez miękką bramę, a skrzek dzieci na płocie urywa się nagle, podobnie jak równomierne kapanie. W Kamienicy nie pada. I nic nie pachnie tam miodem.

*

Kamienica, w której zdecydowałam się zamieszkać lata temu, jeszcze jako dziecko, liczy sobie, łącznie z parterem i poddaszem, pięć pięter. Wszędzie, za wyjątkiem mojego poddasza i parteru, znajdują się cztery mieszkania.
Rozwodzenie nad każdym lokatorem Kamienicy nie wydaje mi się potrzebne (zwłaszcza że mam przeczucie, iż czas pozostały mi na opowiadanie szybko ucieka), wspomnę więc tylko o tych, z którymi łączy mnie wystarczająco wiele, bym nie mogła o nich zapomnieć.
Najważniejszy w tej historii jest, oczywiście, pan Kot. Nadal mieszka na pierwszym piętrze, ubiera się na czerwono i albo zamyka w swoim domu na całe dnie albo wychodzi, do późna krążąc własnymi ścieżkami. Jego twarz jest spalona słońcem, a na głowie przybyło wiele siwych włosów.
Na drugim piętrze, w domu pełnym kolorowych, miękkich poduszek, mieszka pani Róża, której w znacznej mierze przypadło sprawowanie nade mną opieki, gdy zjawiłam się w Kamienicy. Hoduje kwiaty, które później sprzedaje – a raczej sprzedawałaby, gdyby nie ich ceny. Słyszałam nieraz, jak ludzie wychodzący z jej mieszkania klną, wyzywając panią Różę od złodziejek; ona jednak nic sobie z tego nie robi, twierdząc, że prawdziwy kwiat musi kosztować. „To tak jakbym sprzedawała żywego człowieka – mówi. – Jak sądzisz, ile by kosztował? Trzy pięćdziesiąt? Naprawdę mi się nie wydaje!”
Nie dziwię się pani Róży – hoduje swoje kwiaty inaczej niż wszyscy, opiekuje się nimi i mówi do nich.
A one zawsze odpowiadają.
Na trzecim piętrze mieszka Sza, młoda kobieta – chyba niewiele starsza ode mnie – która, nim zaczęła spodziewać się dziecka, była wilkiem. Kiedy zapytałam jej o powód przemiany, odparła, że ludzka forma jest bezpieczniejsza dla „szczenięcia” – tak mówi o swoim nienarodzonym dziecku. Spaceruje po Kamienicy z rękami założonymi za plecy, uśmiechając się i wyglądając przez okna. Ma długie, spiczaste zęby.
Mieszkanie na czwartym piętrze, należące do mojego przyjaciela Bernarda, pozostali lokatorzy nazywają dziuplą lub norą. Mają trochę racji – to ciemne, zagracone i duszne miejsce z podłogą wyłożoną szarym linoleum i z poszarzałymi ścianami, na których wiszą brudne i całkiem puste płótna. Sam Bernard również jest szary – zupełnie inny od jaskrawoczerwonego pana Kota. Nosi popielate koszule, zajmuje się obserwacją nocnego nieba i nie rzuca cienia.
– Dlaczego nie rzucasz cienia, Bernardzie? – zapytałam przy naszej pierwszej rozmowie (nigdy nie chciał, bym nazywała go „panem Bernardem”).
Bernard spojrzał na ścianę, gdzie widoczny był tylko mój własny, blady i niewyraźny jeszcze cień. Wzruszył ramionami.
– Faktycznie. Nie rzucam go od tak dawna, że aż o tym zapomniałem… z tego co wiem, zastrzeliłem go z rewolweru dobre dziesięć lat temu.
– Dlaczego? – zdziwiłam się.
– Przeszkadzał mi. Nie lubię, gdy ktoś chodzi za mną krok w krok. Zawsze przeczuwam wtedy niebezpieczeństwo. Dlatego dobrze ci radzę, mała, zanim zaczniesz bawić się w ogon, zapytaj.
Taki właśnie jest mój przyjaciel Bernard.
Możliwe, że zastanawiacie się, co robię całymi dnami na swoim poddaszu. W końcu każdy mieszkaniec Kamienicy (czasem, w żartach, nazywamy siebie kamienicznikami) ma jakieś zajęcie, pracę lub zainteresowania, którym poświęca czas. Jeśli chodzi o mnie, to rok po moim przybyciu do Kamienicy odwiedził mnie pan Kot. To był drugi raz, kiedy zawitał w moim mieszkaniu na poddaszu.
Przez chwilę patrzył na mnie nieruchomymi oczami jak kamienie, a potem wyciągnął zza pleców opakowaną w ozdobny papier, prostokątną paczkę.
– Wszystkiego najlepszego – powiedział. – Dziś są twoje urodziny.
Pamiętam swoje zdumienie.
– Skąd pan wie? – zapytałam, zamiast podziękować. – Przecież ja sama nie wiem, kiedy się urodziłam.
– Dziś mija rok odkąd tu zamieszkałaś. Możemy to chyba nazwać twoimi urodzinami? Odpakuj, proszę.
Odpakowałam. W środku znajdowały się pędzle – grube, cienkie i całkiem cieniutkie, długie, krótkie, o gęstym i rzadkim włosiu – oraz mnóstwo kolorowych farb.
– Mam malować?
– Pomyślałem, że będą w sam raz. Spróbuj. Z pewnością ci się spodoba. – Wstał i podszedł do drzwi. Do głowy po raz kolejny przyszło mi to przedziwne określenie: czerwony kot z oczami jak kamienie. Nim wyszedł, pan Kot odwrócił się jeszcze raz i zapytał:
– Wszyscy dobrze cię traktują?
– Tak, proszę pana – odpowiedziałam. – Są bardzo mili.
– I niczego ci nie brakuje?
– Właściwie…
– Tak?
– Właściwie brakuje mi imienia, panie Kocie.
Popatrzył na mnie uważnie, uśmiechając się samymi ustami.
– Przecież nie jesteś psem, żeby cię nazywać, a potem wołać za tobą jak za niesfornym szczeniakiem na spacerze. Na pewno masz imię. I nic ci go nie zastąpi.
– Ale ja go nie znam.
– To wcale nie znaczy, że ono nie istnieje – powiedział, wychodząc na korytarz. – Do widzenia. I miłego malowania. – Po czym starannie zamknął za sobą drzwi i zszedł po schodach.
Przez chwilę rozpamiętywałam wyraz jego twarzy – tak, pan Kot zdecydowanie miał w niej coś dziwnego.
Moje pierwsze obrazy powstały na ścianie. Dopiero później, pośród szpargałów Kamienicy, znalazłam sztalugi.
Najpierw malowałam szare miasteczka, starych ludzi grających w szachy, deszcz i wieże na tle zielonego nieba. Sama nie wiem, skąd mi się to wzięło – a może wiem, tylko nie pamiętam. W końcu często mi się to zdarza.
Później przyszedł czas na portrety. Malowałam każdego, kto mi na to pozwolił – z czasem nauczyłam się selekcji, szukałam niezwykłości w rysach twarzy, bruzdach na czole, uśmiechu, linii podbródka. Starałam się uwydatniać je w swoich pracach i wciąż, bezustannie poszukiwałam nowych modeli – a gdy nie mogłam ich znaleźć, portretowałam urojenia.
Ale tak naprawdę, od samego początku pragnęłam namalować czerwonego kota o oczach podobnych do kamieni. Jedynego kamienicznika, o którym nie wiedziałam nic. Tego, który wiedział o mnie najwięcej. Tego, który podarował mi farby i datę urodzin. Tego, który zawsze miał w twarzy coś dziwnego.
Jak się okazało, nie było to łatwe.

*

Wnętrze wieży – kamienicy jest zimne. Dziewczynka, spacerując pustym, kamiennym korytarzem, czuje bijący od ścian chłód, dlatego przysiada na ziemi, kładąc dłoń na gęstym, włochatym dywanie barwy miodu. Od razu robi jej się cieplej.
Po obu stronach korytarza znajduje się nieskończenie wiele zamkniętych na klucz, drewnianych drzwi z miniaturami portretów zamiast numerów. Są też wiodące na dół schody z jaskrawożółtą barierką, na której siadają muchy (lepiące się do miodu), a tuż nad zimnym kaloryferem – okno. Aby przez nie wyjrzeć, trzeba wspiąć się po linie, która jest gruba, szorstka i boleśnie wbija się w dłonie dziewczynki. Za szybą trwa nieruchomo uliczka barwy sepii, z zastygłymi w locie, jesiennymi liśćmi. Tylko tyle udaje się dostrzec dziewczynce, nim z jej zmęczonych, obolałych dłoni wyślizguje się lina.
Dziewczynka spada w dół, słysząc gwizd powietrza w uszach i widząc krzyżujące się ze sobą, rozmazujące w jej oczach jaskrawożółte poręcze upstrzone muchami. Obawia się upadku, ale nie krzyczy. W końcu ląduje na…
… siedzi na skale wystającej z czarnego morza o idealnie gładkiej tafli. Boi się morza. Boi się morza nocą, boi się krakania morskich ptaków („Ktoś zmierza do wieży, ktoś nie wierzy, że leży!”).
… siedzi w podziemiach Kamienicy, na wielkiej kupie szmat amortyzujących upadek. Tuż przed nią, ledwie rysujący się w ciemnościach, stoją szaleńcy. Jest ich trzech i muszą być szaleńcami – dziewczynka wie o tym, ponieważ mają długie, zmierzwione włosy i pachną miodem. A każdy wie, że ten zapach nie zwiastuje niczego dobrego. Patrzy na nich pytająco, a oni w milczeniu pokazują jej drzwi, za którymi, w oddali, majaczy światełko. Dziewczynka idzie w tamtym kierunku, ciesząc się, że nie musi patrzeć na obłęd mieszkańców piwnicy. Przez chwilę idzie w mroku, a potem, gdy jest już coraz bliżej światła…
Trafia do labiryntu i wie, że to labirynt, ponieważ pełen jest wysokich, zielonych ścian, ślepych zaułków i ścieżek wiodących donikąd. Ona sama jest bardzo mała, maleńka, tak samo nieduża jak białe, różowookie myszki, które mijają ją w biegu, szukając wyjścia z labiryntu. Dziewczynka wielkości myszy unosi głowę i spostrzega nad sobą czerwonosierstnego kota, obserwującego zmagania gryzoni.
– Pomóż mi stąd wyjść! – krzyczy do niego.
– Słucham? Trochę głośniej proszę, piszczysz jak mysz – odpowiada jej kot.
– Pomóż mi stąd wyjść!
– A, o to ci chodzi. No więc, moja odpowiedź brzmi nie. Trzeba było tu nie przyłazić. Trzeba mnie było nie śledzić. Ostrzegałem? Ostrzegałem. Ale ty wolałaś słuchać hodowlanych myszy. Logika? Nie ma logiki!
– Nie ostrzegałeś mnie. Nigdy – szepcze dziewczynka w niebieskiej, szeleszczącej sukience, teraz wielkości myszy.
– Ostrzegałeś, ostrzegałeś. Ale czy ktoś mnie słuchał? Czy ktoś w ogóle wie, o czym mówię? Przez was czuję się jak jakiś niezrozumiały artysta, a to takie pretensjonalne. – Czerwonosierstny kot z oczami jak kamienie bębni pazurami o ściany labiryntu i pachnie miodem. Mysz, która mija dziewczynkę, nie rzuca cienia.
– Dlaczego to robisz? – pyta dziewczynka, uparcie patrząc na kota.
– Och, dnem mojej duszy jest pierwotna mściwość. Czy coś w ten deseń.

*

Z czasem udało mi się wypracować moją własną, codzienną rutynę. Lubię ją – dzięki powtarzalnym czynnościom, i to powtarzanym tak często, że nie mam problemów z ich zapamiętaniem, czuję się bezpieczniej i pewniej. Punkt dziewiąta – budzę się, wstaję i krytycznie przyglądam wszystkiemu, co namalowałam poprzedniego dnia. Obrazy nigdy nie wyglądają tak samo po kilku godzinach snu. Trudno stwierdzić, czy chodzi tutaj o mój, czy też ich odpoczynek – grunt, że po prostu muszą swoje odleżeć. A ja muszę swoje przemyśleć i ochłonąć z czegoś, co Bernard nazywa „szałem tworzenia”.
Następnie przyrządzam śniadanie (a czasami nie – bywa, że nie chce mi się trudzić, przegryzam więc tylko jakieś jabłko albo piję swoją gorzką kawę) lub idę na dół, do pani Róży. Nie jestem pewna, czy ta kobieta kiedykolwiek sypia – kiedy schodzę do niej rano, zwykle zajęta jest już zamiataniem ziemi, brudzącej nieskazitelną podłogę jej mieszkania. Pani Róża twierdzi, że kwiaty, niestety także doniczkowe, nocą wyprawiają dzikie harce, skacząc po szafach, fotelach i parapecie, tłukąc porcelanę i wszędzie roznosząc ziemię. Dlatego codziennie rano musi po nich sprzątać – ale i tak je kocha. Są wyjątkowe.
Jeżeli – zamiast czytać książkę lub poprawiać stare szkice – decyduję się odwiedzić moją byłą opiekunkę, na ogół zostaję u niej aż do obiadu, który jemy wspólnie – czasami tylko we dwie, a czasami z Bernardem.
Pomagam jej uprzątnąć ziemię, także z korytarza, wiąże się to więc z obserwowaniem pozostałych „kamieniczników” – w tym, niejednokrotnie, pana Kota, wychodzącego na jedną ze swoich tajemniczych wędrówek. Potem – czyli po obiedzie – wracam do siebie, czasem zahaczając jeszcze o mieszkanie Bernarda, gdzie zatrzymuję się na herbatę. Wieczory w całości poświęcam pracy.
Pamiętam jeden taki dzień, może sprzed roku, a może sprzed dwóch lat (miał miejsce niedawno, ale jeszcze w czasach, kiedy Sza była wilkiem). Znudzona lekturą, zeszłam na drugie piętro, odwiedzić panią Różę.
– Czym się teraz zajmujesz, dziecko? Bo chyba namalowałaś już każdego, kto ci się napatoczył? Podaj mi szufelkę – powiedziała moja była opiekunka, odrzucając na bok wycieraczkę.
– Wie pani, czasami maluję też inne rzeczy, nie tylko portrety – odparłam, posłusznie podając szufelkę.
– Taa – kilkoma energicznymi ruchami zmiotła ziemię – widziałam te twoje obrazki na ścianach poddasza. Czyli tym się teraz zajmujesz?
– Właściwie to nie do końca – mruknęłam z ociąganiem. – Bo, widzi pani… ja ciągle jeszcze nie namalowałam wszystkich. Właściwie to… nie namalowałam jeszcze jednej osoby.
– A chciałabyś?
– Tak, bardzo.
– No to czemu tego nie robisz? Dziecko!
Przez chwilę zwlekałam z odpowiedzią, obserwując wysiłki pani Róży i czując się całkowicie zbędnie.
– Bo… bo pana Kota nie tak łatwo złapać, a jak już rozmawiamy, to krótko i nigdy nie miałam jak… a tak do niego pójść… to się boję – powiedziałam.
Pani Róża przerwała pracę tak gwałtownie i niespodziewanie, że aż zapragnęłam uciec albo przynajmniej wszystko – jak to teraz mawia Sza – „odszczekać”. Cofnąć.
Gospodyni drugiego piętra przyglądała mi się w milczeniu – ale jej spojrzenie nie mogło dorównać uważnym, jakby kamiennym oczom czerwonego kota.
– Może ja się nie znam – zaczęła powoli, z wyraźnym namysłem – może ja się nie powinnam wtrącać, w końcu to nie moja rzecz, co tobie siedzi w głowie… ale uważaj z tym panem Kotem.
– Chyba nie rozumiem, o co pani chodzi, pani Różo.
– Ano, może faktycznie nie rozumiesz. Bo też nie jesteś już małą dziewczynką, której mówiło się „nie wolno i już”, a ty słuchałaś. Teraz wszystko musisz wiedzieć. Ale posłuchaj mnie jeszcze raz, dziecko: proszę cię, uważaj z panem Kotem. Myślisz, że cię nie obserwuję i nie wiem co się święci? Myślisz że nie widzę, jak za nim patrzysz? Może i nic w tym złego. Ale pan Kot, zapamiętaj to, jest… inny. Przy nim trzeba ostrożnie. Nie mam pojęcia, gdzie wychodzi, gdzie się błąka i kogo spotyka. Nie wiem nawet, czym tak właściwie się zajmuje, bo też jako jedyny tutejszy trzyma to w tajemnicy… po prostu mu nie ufam. Jest inny niż my. I ty też nie ufaj mu bezgranicznie, dziecko. Proszę cię.
Nie wiedziałam, co odpowiedzieć. Z jednej strony bardzo chciałam zaprzeczyć – pani Róża pokiwałaby pewnie głową, udając, że mi wierzy – z drugiej wiedziałam, że to nie ma sensu. To prawda, zawsze patrzyłam za panem Kotem. Ale nie wiedziałam o nim więcej niż moja była opiekunka – więc jak mogłabym go bronić? Jak dowieść, że jest godny zaufania?
– Ja tylko chciałabym namalować jego portret – powiedziałam. – On ma w twarzy coś dziwnego, pani Różo.
Pokiwała głową. Najwyraźniej była podobnego zdania.
Zostałam u niej na obiedzie i nie poruszałyśmy więcej tego tematu. Późnym popołudniem udałam się z powrotem do swojego mieszkania (w którymś zapomnianym przeze mnie momencie zaczęło przypominać bardziej pracownię niż dom), zgarnęłam kilka ukończonych, starannie wybranych obrazów i poszłam w odwiedziny do Bernarda. Myślałam, że moje prace mogłyby zastąpić wiszące u niego, puste i brudne płótna w zakurzonych ramach. (Myliłam się – aby nie sprawić mi przykrości, Bernard poustawiał je w salonie, oparte o ściany. Ale nigdy, nigdy nie zdjął pustych płócien).
Nim zdążyłam zapukać, usłyszałam krzyk i odgłos tłuczonego szkła. Dlatego otworzyłam drzwi – na szczęście nie były zamknięte na klucz – i wpadłam do jego mieszkania.
– Bernardzie? Bernardzie, wszystko w porządku?! – zawołałam.
Znalazłam go w łazience. Siedział pośród odłamków lustra, a nad umywalką wisiała pusta rama po zwierciadle. Pomogłam mu wstać, odrzucając obrazy na bok.
– Co się stało? Dlaczego zbiłeś lustro?
– Jak tu weszłaś? Kto otworzył drzwi?
– Były otwarte! Dlaczego zbiłeś to lustro?
– Cholerne odbicie – burknął, jakby to wszystko wyjaśniało. – Chodziło za mną krok w krok! Musiałem je zniszczyć.
Popatrzyłam na kafelki, w których powinien się odbijać i pokiwałam głową ze zrozumieniem. Człowiek bez cienia i odbicia – będzie miał szczęście, jeśli w najbliższym czasie nikt nie uzna go za wampira.
Przenieśliśmy się do salonu, a Bernard uważnie obejrzał obrazy, które mu przyniosłam. Powiedział, że bardzo mu się podobają – i to wszystko. Nawet ich nie dotknął.
– Udało ci się może sportretować pana Kota, mała? – zapytał.
– Słyszałeś moją rozmowę z panią Różą, prawda?
– Z Różyczką…? O, nawet jeśli, to czystym przypadkiem. Tak tylko pytam. No a poza tym – ona ma rację. Widzisz, mieszkam tutaj od urodzenia. I pamiętam, że pan Kot był tutaj już wtedy, kiedy ledwie uczyłem się chodzić. I wyglądał tak samo jak teraz. A przynajmniej bardzo podobnie. Był mniej siwy. I był też bardziej. Nie wygląda na faceta co by się farbował… pomimo czerwonej kurtki.
Pokręciłam głową.
– Przecież to niemożliwe!
– Nie wiem, co jest możliwe, a co nie. Może ktoś by uznał, że niemożliwe jest, żeby facet zastrzelił swój cień z rewolweru. Może ktoś nie wierzyłby Różyczce w historie o gadających kwiatach. Może ktoś uznałby twoją opowieść o lataniu we śnie za mocno naciąganą. Kto wie?
– Ale przecież to wszystko prawda… – powiedziałam, przeczuwając, że z kim jak z kim, ale z Bernardem nie wygram.
– Otóż to. Prawda. I to o panu Kocie też jest prawdą. Posłuchaj, nikt, nawet ja, który ze wszystkich lokatorów znam go najdłużej, no po prostu nikt nie wie, czym on się zajmuje całymi dniami. Ale, jeśli o mnie chodzi, jestem prawie pewny, że załatwia swoje mętne sprawki daleko od Kamienicy… tam, gdzie żaden porządny kamienicznik nie powinien chodzić.
– Dlaczego nie, Bernardzie?
– Dlatego, że tam świat jest obcy. A my bylibyśmy w nim uznani za dziwaków. Gdyby do Kamienicy dostała się kiedyś reszta świata i tamtejsi ludzie… wtedy źle by się to dla nas skończyło. Uwierz mi.
– Ale to, że pan Kot nie boi się chodzić tam, gdzie ty byś się nie odważył, nie znaczy, że nie jest godny zaufania! – wykrzyknęłam. I niemal natychmiast pożałowałam swoich słów. Znerwicowany, obawiający się – dosłownie – swojego cienia Bernard przyglądał mi się w milczeniu, zamyślony.
– Nic się nie stało – rzekł, nim choćby spróbowałam przeprosić. – Dziękuję za obrazy, ale teraz… chyba chciałbym zostać na trochę sam, mała.
Podniosłam się ze skruchą i podążyłam w stronę wyjścia. Gdy dotykałam już chłodnego metalu klamki, usłyszałam głos Bernarda:
– A jeśli chcesz dowiedzieć się czegoś o twoim panu Kocie… powinnaś zacząć obserwować go, jak wraca nocą do Kamienicy. Albo jak z niej wychodzi. Rzadko jest wtedy sam. Wiedziałaś o tym?
Nie wiedziałam. I poprzysięgłam sobie tamtego dnia, że odtąd zacznę obserwować pana Kota ze zdwojoną uwagą.
Po powrocie do swojego mieszkania namalowałam prężącego się do skoku kota o czerwonej sierści z szarymi kamieniami w miejscu oczu. Byłam zadowolona z tego portretu.

*

Dziewczynka wisi w próżni i obserwuje ciemność. Nad nią i pod nią rozbłyskują gwiazdy, czuć zapach miodu, od którego drapie ją w gardle, a tuż obok zjawia się czerwonosierstny kot o oczach jak kamienie.
– Gdzie jesteśmy? – pyta dziewczynka, dłońmi rozpraszając blade światło gwiazd.
– Pod zrębem planety, pośród gwiezdnej nocy – odpowiada kot, ziewając z lekceważeniem.
– A co to jest to tam? – Dziewczynka wskazuje ręką w stronę odległego korowodu kolorowych świateł, zmierzającego z nicości donikąd.
– A to jest szereg alefów, co w nieskończoność pełznie.
– Czym są alefy? – dziwi się dziewczynka. Kot wzrusza ramionami na swój koci sposób.
– Dowcip polega na tym, że nie wiem. Nikt nie wie. A one i tak pełzną, małe dranie.
Dziewczynka przez chwilę tańczy i wydaje jej się to najistotniejszą czynnością. Wokół niej wirują alefy – mają twarze lokatorów Kamienicy i jak świetliki układają się w namalowane przez nią obrazy, urojonych ludzi, miasteczka, szachowe figury i kraczące dzieci.
Kot prycha. Wszystko znika – oprócz gwiazd.
– Czego ode mnie chcesz? Po co przyszłaś?
– Mam sprawę – odpowiada dziewczynka. – Wydaje mi się, że śnię z wyprzedzeniem.
– Słucham?
– Śnię z wyprzedzeniem. Śnię rzeczy, które dopiero mają się wydarzyć. Ale nigdy nie wprost, zawsze inaczej. Symbolicznie.
– To faktycznie problem.
Gdzieś na dole szumi morze – dziewczynka patrzy w dół, poprzez gwiazdy, czując ciarki na plecach, a jej żołądek ściska się ze strachu. Morze miodu rodzi zapach mokrego futra.
– Czym ty się właściwie zajmujesz? – pyta czerwonosierstnego kota.
– Ja? Obserwuję wschód słońca. – Wskazuje pazurzastą łapą w górę, gdzie jedna z gwiazd płonie jaśniej niż wszystkie inne, wyraźnie odcinając się od mroku. – Och, nie pytaj nawet, już wiem, o co ci chodziło. No więc, tak mi się zdaje, że hoduję myszy. Ale zaczynam tracić do nich cierpliwość.
– Niedobrze – stwierdza dziewczynka. Mokre futro, miód i baszta jak popiół, sypiąca się na wietrze. Strzępy popiołu są wszędzie, nawet w ustach dziewczynki.
– Czy ja wiem? Spójrz na słońce. To dopiero poranek. Świt, świt, świt jak u Bergmana.

*

Posłuszna zaleceniom Bernarda, większość swojego czasu zaczęłam poświęcać obserwowaniu pana Kota. Siadałam na korytarzu – ten między drugim a trzecim piętrem miał okno, wybiegające na ulicę przed klatką schodową – i czekałam, aż się pojawi.
Bernard miał rację. Czerwony Kot, obowiązkowo w czerwonej kurtce i butach, rzadko kiedy wychodził sam. Pod Kamienicą na ogół czekało na niego kilku ludzi. Nie słyszałam, o czym rozmawiają (całkiem możliwe, że w ogóle nie rozmawiali), ale wiem, że – czekając – wypalali papierosy, jeden po drugim. Małe, czerwonawe światełka to zapalały się, to znów gasły.
Moje obserwacje nie mogły trwać długo. Którejś nocy – dokładnie tydzień temu – zasnęłam przed oknem, a obudził mnie nie kto inny, jak pan Kot, potrząsający mnie za ramię.
– Nie musiałaś tego robić – powiedział, jak zwykle od razu przechodząc do sedna. Nie wydawał się zirytowany, wyłącznie… zamyślony.
– Nie musiałam. Przepraszam.
– Ale zrobiłaś to. Dlaczego?
– Ja… przepraszam. Po prostu byłam ciekawa. Jestem ciekawa świata na zewnątrz, panie Kocie. I… zastanawiam się czy to prawda, że gdyby przybyli tutaj ludzie spoza Kamienicy, to źle by się to dla nas skończyło.
Milczał, swoim zwyczajem przypatrując mi się nieruchomymi, kamiennymi oczami. Nie wiem jak długo trwalibyśmy tak, w idealnej ciszy, gdyby nie głośnie, odbijające się od ścian wycie Szy – mimo że była człowiekiem, czasami wciąż zdarzało jej się wyć w księżycowe noce.
– Tak. Skończyłoby się to dla was bardzo źle. Zeszlibyście do podziemi i czekali na koniec. Ten koniec pachniałby popiołem… i czymś jeszcze. Dla każdego czymś innym.
– Spaliliby Kamienicę? Ale…
– Martw się o to, co zrobiliby z wami – uciął pan Kot, po czym odwrócił się i ruszył po skrzypiących schodach w dół, na parter. Nie zastanawiałam się, co robił na półpiętrze, z którego zwykłam go obserwować. Bardziej interesowały mnie jego słowa.
Bardziej interesowało mnie „was” i „wami”.

*

Dziewczynka stoi na górze popiołu, a słodki, duszący i obrzydliwy zapach miodu pomału staje się dla niej nie do zniesienia. Jej niegdyś niebieska, szeleszcząca sukienka jest szara, podobnie jak szare są brudne smugi na twarzy. Z minuty na minutę coraz głębiej zapada się w popiół – i nie może się uwolnić.
Kot, którego sierść wciąż jest czerwona, a kamienne oczy mają barwę popiołu, skacze wokół niej jakby w pogoni za wełną. Dziewczynka nie prosi go o pomoc. Wie, że to nie zadziała.
Kot zatrzymuje się przed nią, z zadowoleniem machając ogonem. W pazurzastej, czerwonej łapie trzyma wycinek gazety.
– Tu jest napisane, że nie ma Mickiewicza i nie ma Miłosza. Ha! Słowackiego i Tuwima też nie uświadczysz. Napiszę do redakcji. I ty mi się dziwisz, że mam dość tego kramu z hodowlą myszy? Nie wyhodowałem nikogo godnego uwagi. Nie ma kosmonautów! Ani papieży!
Dziewczynka sięgnęła po garść popiołu, którą pomału przesypała między palcami…
… pamiętam tylko, że śniłam. A potem obudziła mnie Sza. Nie musiałam pytać, co zaszło – zapachy miodu i popiołu mieszały się ze sobą w powietrzu. Kiedy schodziliśmy do podziemi, nie było wśród nas pana Kota.
Teraz siedzimy w piwnicy, słuchając głosów ludzi – ludzi spoza Kamienicy, z innego świata – przeszukujących nasze mieszkania. Wdychając popiół i miód, wiemy, że to już koniec.
Nawet jeśli jakaś część mnie wierzy, że pan Kot wróci. I że wszystko skończy się dobrze. „Ktoś zmierza do wieży, ktoś nie wierzy, że leży!”.
W dni takie jak ten chcę, aby moja koncepcja stworzenia świata okazała się prawdziwa. Żeby istota starsza niż czas otworzyła oczy i popatrzyła na szumiący za szybą las.
To nie cynizm, to oczyszczenie.
Sza nuci kołysankę swemu nienarodzonemu dziecku. Proszę ją, aby przestała – inaczej istota, która wyśniła świat, nigdy się nie obudzi.
Luli laj.

Cedalia

Ha! Będę pierwsza!

Aylya

Sentencje? Skoro tak uważasz ^^ Na pewno większość wypowiedzi pana Kota ze snów jest opartych na wierszach: "świt, świt, świt jak u Bergmana", "szereg alefów w nieskończoność pełznie", "dnem mojej duszy jest pierwotna mściwość", "nie ma Słowackiego (i inne nazwiska)", "niprzypiąłniprzyłatał" - tyle mi teraz przychodzi do głowy, a możliwe, że jest tego więcej.
Starość niewątpliwie ma zapach, choć niewiele ma wspólnego z miodem, przynajmniej w moim odczuciu. Należy jednak pamiętać, że to sen; zapach miodu wydaje się z pewnością oczywistszy od zdania "Gdy mija ją czerwony kot o oczach jak kamienie, ona jest już zbyt daleko, by go dostrzec" ^^

An-Nah · Wysłany: Śro 22:56, 03 Mar 2010 Temat postu:

Na bór zielony, Ayl, powaliłaś mnie. Cudowne, absolutnie cudowne - oniryczne opisy snów i równie oniryczny świat po za snem. Symbolika wieży/kamienicy - więzienia albo azylu albo jednego i drugiego. Symbolika zejścia do podziemia. Wszechobecny, powtarzający się jak refren, zapach miodu i popiół. Zapach miodu jako coś niebezpiecznego - zwodnicza słodycz, związana z pragnieniem narratorki, by wyjść na świat? Wspaniale oddana logika snu. A mnie brak logiki, by opisać mój zachwyt i przedstawić wszystkie skojarzenia i możliwe interpretacje, które miałam w trakcie. Może lepiej, może wrócę jeszcze do tego tekstu, rozgrzebię go potem znów, na trzeźwo, jak się wyrwę ze stanu oczarowania.
Wiesz, czuję się trochę, jakbym oglądała jakiś film Hayao Miyazakiego - tak, wyobrażałam sobie postaci narysowane tą kreską... i miałam podobne wrażenia, ajk przy jego filmach - że gdzieś, kiedyś, w jakimś śnie już to widziałam...

haletha

To najbardziej niesamowite opowiadanie jakie od dawna czytałam.
aż trudno mi powiedzieć coś więcej, oprócz tego, że klimat był niesamowity, a bohaterowie naprawdę udani. Bernard, Sza, Róża czy pan Kot byli bardzo nietypowi i bardzo intrygujący.
Rzadko po przeczytaniu czegoś braknie mi słów. Teraz zabrakło..